Η κατάργηση των πολυλειτουργικών τοπικών υπηρεσιών και η αντικατάστασή τους με θεματικά εξειδικευμένες υπηρεσίες, όπως ήδη έχει συμβεί στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη, έχει σημαντικά μειονεκτήματα, τόσο για τους πολίτες όσο και για την αποδοτικότητα της ίδιας της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων (ΑΑΔΕ).
Μειονεκτήματα της «κεντρικοποίησης»
1. Δυσκολία εξυπηρέτησης πολιτών
- Οι φορολογούμενοι που έχουν υποχρεώσεις ή ζητήματα με περισσότερους από έναν φόρους (π.χ. εισόδημα + ΕΝΦΙΑ + ΦΠΑ) θα πρέπει να απευθύνονται σε διαφορετικές υπηρεσίες. Αυτό σημαίνει περισσότερες μετακινήσεις, περισσότερη γραφειοκρατία, και καθυστέρηση στην επίλυση θεμάτων. Περεταίρω καμία υπηρεσία δεν έχει πλήρη εικόνα για το συνολικό φορολογικό προφίλ ενός πολίτη ή μιας επιχείρησης. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε λάθη, ασυνέπειες ή παράλληλες ενέργειες που μπερδεύουν ή ταλαιπωρούν τον φορολογούμενο.
2. Μείωση της αποδοτικότητας σε περιπτώσεις διασταυρούμενων θεμάτων
- Πολλές φορολογικές υποθέσεις αγγίζουν περισσότερους από έναν φόρους. Αν τώρα χρειάζεται συντονισμός μεταξύ διαφορετικών υπηρεσιών, αυτό μπορεί να καθυστερεί την επίλυση και να αυξάνει τη γραφειοκρατία.
3. Απώλεια της τοπικής εξειδίκευσης
- Οι περιφερειακές υπηρεσίες γνωρίζουν καλύτερα τις ιδιαιτερότητες κάθε περιοχής (π.χ. τουριστικές περιοχές, αγροτικές περιοχές, βιομηχανικές ζώνες). Με την κατάργησή τους, χάνεται αυτή η γνώση και η δυνατότητα στοχευμένης αντιμετώπισης της φοροδιαφυγής.
4. Επιβάρυνση των φορολογικών υπαλλήλων
- Ο κατακερματισμός των αρμοδιοτήτων θα οδηγήσει σε ανισομερή κατανομή του φόρτου εργασίας. Κάποιες θεματικές υπηρεσίες (π.χ. ΦΠΑ) ενδέχεται να επιβαρυνθούν πολύ περισσότερο από άλλες, με αποτέλεσμα καθυστερήσεις και προβλήματα. Η κατάργηση πλήθους οργανικών θέσεων στις υπηρεσίες Αθήνας και Θεσσαλονίκης ενισχύει τη φοροδιαφυγή καθώς αναλογικά περισσότεροι εργαζόμενοι πλέον απασχολούνται με διεκπεραιωτικά ζητήματα παρά με τον έλεγχο και την αναγκαστική είσπραξη.
5. Τεχνολογικές και οργανωτικές προκλήσεις
- Η αλλαγή απαιτεί αναβάθμιση πληροφοριακών συστημάτων, αποτελεσματική επικοινωνία μεταξύ υπηρεσιών, και σωστή εκπαίδευση προσωπικού. Μέχρι σήμερα, στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη αυτές οι απαιτήσεις δεν έχουν εκπληρωθεί επαρκώς και οι πολίτες ταλαιπωρούνται.
Ουσιαστική απουσία πλεονεκτημάτων
Πέραν αυτών τα όποια επιχειρήματα επί μιας διαδικασίας όπως είναι η κεντρικοποίηση, αποδεικνύονται σαθρά καθώς στην πράξη ακυρώνονται. Συγκεκριμένα, η Εξειδίκευση προσωπικού και άρα αύξηση αποτελεσματικότητας δεν ισχύει καθώς η εκπαίδευση των εργαζομένων παραμένει επιφανειακή ενώ η τεράστια πολυνομία δεν επιτρέπει την απόκτηση βαθύτερης τεχνογνωσίας ακόμα και αν κάποιος θα απασχολούνταν και θα εκπαιδευόταν σε μεμονωμένου τύπου φορολογίες. Το πρόβλημα της πολυνομίας θα παραμείνει και επομένως δεν μπορούμε να αναμένουμε ομοιομορφία στην εφαρμογή των διαδικασιών ώστε να αποφεύγονται τοπικές διαφοροποιήσεις ή ερμηνείες. Αυτό εν τέλει δεν προάγει τη διαφάνεια, τη δικαιοσύνη και την ισότητα απέναντι στους φορολογούμενους.
Η Καλύτερη διαχείριση των πόρων δεν υφίστανται καθώς βλέπουμε να διατίθενται τεράστια χρηματικά ποσά στην ενοικίαση κτιρίων παρόλο που υπάρχουν διαθέσιμα δημόσια κτίρια. Επομένως η συγκέντρωση των αρμοδιοτήτων σε λιγότερες τελικά δεν μπορεί να βοηθήσει και μείωση κόστους λειτουργίας (π.χ. λιγότερα κτίρια, λιγότερο διοικητικό βάρος) ούτε στον ορθολογικό καταμερισμό προσωπικού καθώς το παράδειγημα της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης μας δείχνει πως δημιουργούνται υπηρεσίες και υπάλληλοι δύο ταχυτήτων, με αυτούς που εργάζονται στις νεου τύπου υπηρεσίες να αντιμετπωίζουν μέχρι και προβλήματα υπερκόπωσης ενώ όσους απέμειναν στις πρώην Δ.Ο.Υ. και νυν Υ.Φ.Ε. να μπορούν να προσφέρουν σχεδόν μόνο μέσα από το (προβληματικό) σύστημα των αιτημάτων που εξυπηρετεί όλη την επικράτεια.
Κίνδυνος ιδιωτικοποιήσεων
Η νέα μορφή οργάνωσης δημιουργεί ευνοϊκότερο έδαφος για ιδιωτικοποιήσεις επιμέρους λειτουργιών στο μέλλον. Είναι πιο εύκολο να "παραχωρήσεις" έναν συγκεκριμένο φόρο σε εξωτερικό ανάδοχο για υποστήριξη ή είσπραξη. Η Θεματική εξειδίκευση προσφέρει ευκολότερο outsourcing, καθώς όταν κάθε υπηρεσία έχει μία συγκεκριμένη, διακριτή αρμοδιότητα (π.χ. είσπραξη ΕΝΦΙΑ), είναι πιο απλό να ανατεθεί αυτή η λειτουργία σε ιδιωτικό φορέα μέσω σύμβασης, όπως βλέπουμε να συμβαίνει ήδη με την παραχώρηση των εισπράξεων του ΕΦΚΑ σε ιδιώτες. Για παράδειγμα, για την απόκτηση ενός ΙΧΕ από κληρονομιά, μέχρι προσφατα ο πολίτης μετέβαινε στη Δ.Ο.Υ. όπου υπέβαλε δήλωση του άρθρου 105 και στη συνέχεια στο αρμόδιο τμήμα του Υπουργείου Συγκοινωνιών όπου ολοκληρωνόταν η μεταβίβαση. Σήμερα για τον ίδιο σκοπό πρέπει να πληρώσει δικηγόρο ή συμβολαιογράφο. Ετσι για μια διαδικασία που ήταν δωρεάν τώρα πρέπει να υπάρξει αμοιβή επαγγελματία. Δικηγόροι, λογιστές, συμβολαιογράφοι, δικαστικοί επιμελητές, και βεβαίως και τα συνεργεία καθαρισμού, απασχολούνται αμοιβόμενοι αδρά για διαδικασίες που προσφερόταν δωρεάν, μέσα σε ένα περιβάλλον που γίνεται όλο και πιο προβληματικό, και για τον λόγο αυτό βλεπουμε και όλους αυτούς να διαμαρτύρονται και να εξανίστανται.
- Όταν οι υπηρεσίες είναι πιο απομακρυσμένες από τις τοπικές κοινωνίες και πιο "τεχνικές", υπάρχει λιγότερη δημόσια πίεση και πολιτική λογοδοσία. Αυτό μπορεί να κάνει πιο ανέξοδη πολιτικά την απόφαση ιδιωτικοποίησης.
- Όσο περισσότερες λειτουργίες αυτοματοποιούνται ή ψηφιοποιούνται, μπορεί να προκύψει ανάγκη για τεχνική υποστήριξη από ιδιωτικές εταιρείες τεχνολογίας. Προσφάτως είδαμε να ανατίθεται στην ένωση εταιρειών «Netcompany Intrasoft – Uni Systems – PwC» η ανάπτυξη νέου ενοποιημένου Ολοκληρωμένου Πληροφοριακού Συστήματος Φορολογίας της ΑΑΔΕ, έναντι συνολικού τιμήματος 86.181.528€! Αυτό μπορεί να εξελιχθεί σε ουσιαστική ανάθεση κρίσιμων λειτουργιών, δηλαδή να αναλαμβάνουν εταιρείες που συμβουλεύουν τους πελάτες τους πώς θα αποφύγουν τους φόρους, το μηχανογραφικό σύστημα που θα επιβάλλει τη φορολογία!
Τι ζητάμε
- Να παραμείνουν οι Δ.Ο.Υ. με τη σημερινή τους μορφή. Δεν έχει τεκμηριωθεί πουθενά επαρκώς ότι η κατάργησή τους θα βελτιώσει την είσπραξη των Δημοσίων Εσόδων.
- Εξειδίκευση προσωπικού με στοχευμένη επιμόρφωση και κατανομή καθηκόντων.
- Ομοιομορφία στις διαδικασίες μέσω κεντρικών οδηγιών, ενιαίων πληροφοριακών συστημάτων, και συνεχούς ελέγχους, θα μπορούσε να επιτευχθεί κοινή εφαρμογή του νόμου σε όλες τις ΔΟΥ, χωρίς να χαθεί η τοπική παρουσία.
- Καλύτερη αξιοποίηση ψηφιακών εργαλείων. Η ψηφιοποίηση της φορολογικής διοίκησης δεν εξαρτάται από τη δομή της υπηρεσίας. Μπορεί να υλοποιηθεί σε οποιοδήποτε μοντέλο. Οι πολίτες μπορούν να εξυπηρετούνται ψηφιακά, ακόμη κι αν οι υπηρεσίες παραμένουν τοπικές και με όλες τις αρμοδιότητες. Ακόμη, η παρακολούθηση της απόδοσης των τοπικών υπηρεσιών δεν απαιτεί την κατάργησή τους. Μπορεί να γίνει με αναβαθμισμένα συστήματα και σαφείς δείκτες.
- Καμία ιδιωτικοποίηση! Χρειάζεται η πολιτική βούληση ώστε να υπάρξουν μηχανισμοί που μπορούν να αποτρέψουν ή να περιορίσουν την ιδιωτικοποίηση, σαφές νομικό πλαίσιο που ορίζει ότι οι υπηρεσίες της ΑΑΔΕ θα παραμένουν δημόσιες κατά αποκλειστικότητα. Ενίσχυση των δημόσιων δομών ώστε να μη δημιουργείται ανάγκη για εξωτερικούς αναδόχους.
Τα περισσότερα πλεονεκτήματα της νέας μορφής θα μπορούσαν να επιτευχθούν με εσωτερική μεταρρύθμιση της παλιάς δομής, χωρίς να χαθεί η τοπική παρουσία και η συνολική εξυπηρέτηση του πολίτη. Η επιλογή να αλλάξει ριζικά η δομή της Α.Α.Δ.Ε. έχει προφανώς πολιτικά κίνητρα, ενώ αμφιβάλλουμε για τα όποια οργανωτικά ή μακροπρόθεσμα στρατηγικά οφέλη, και είμαστε πεπεισμένοι ότι δεν είναι ο μόνος δρόμος για βελτίωση.